"رغائب" یا رغایب در لغتنامه دهخدا به عنوان جمع رغیبه و به معنی چیز‌های مرغوب آمده است و لَیلَةُ الرَّغائِب به نخستین شب جمعه ماه رجب گفته می‌شود و همچنین به شب آرزو‌ها نیز مشهور است.

مطابق روایتی از پیامبر اسلام (ص) فرشتگان در این شب به کعبه فرود می‌آیند و از خداوند، بخشش روزه‌داران در ماه رجب را تقاضا می‌کنند و خواندن ۱۲ رکعت نماز از زمان پس از نماز عشاء تا قبل از نیمه شب از اعمال شام رغائب توصیه شده است.

البته نماز شب رغائب یا شام آرزو‌ها ترتیب و مراحل خاص خود را دارد و در اهمیت این شب، سید ابن طاووس در کتاب اقبال الاعمال از زبان پیامبر اسلام (ص) نقل کرده که حضرت فرمود: از نخستین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید، زیرا این شب را ملائکه، لیلة الرغائب نامیده‌اند و وقتی که یک‌سوم از زمان شب بگذرد، موعد عرض نیاز و استجابت حاجات است.

درباره مستند بودن مطالب مربوط به شب رغائب و نماز آن، در منابع شیعه و سنی ضعف سند وجود دارد، اما دلیل بر تکذیب اصل موضوع و فرمایش پیامبر خدا (ص) درباره شب رغائب و اهمیت آن نیست و به اصطلاح اهل فن، روایات مربوطه مشمول "ادله تسامح سنن" است.

ادله تسامح سنن به روایاتی اطلاق می‌شود که بر اساس آن، اگر کسی هر عبادت مستحبی که از ناحیه رسول خدا (ص) سفارش شده باشد را بجا آورد، امید به دست یافتن ثواب‌های مشمول آن عبادت بسیار است.

حرم حضرت امام رضا (ع) و آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) نیز همه ساله به مناسبت لیلة الرغائب شاهد برپایی آئین‌های معنوی و فرهنگی خاص این شب روشنایی بخش می‌شود و در بسیاری از مساجد و اماکن مقدسه و بقاع متبرکه استان‌ها نیز برنامه‌های مشابهی با مشارکت مردم اجرا می‌شود.

لیلة الرغائب در شهر کلور شهرستان خلخال

شب آرزو‌ها در استان‌های آذری زبان با نام‌هایی مثل "رغییب" یا "اولولر بایرامی" به معنی جشن مردگان و با آداب و رسوم محلی گرامی داشته می‌شود. در شهر کلور بخش شاهرود شهرستان خلخال استان اردبیل، همه ساله علاوه بر آئین‌های شب رغائب، از صبحگاه اولین جمعه ماه رجب در امامزاده عبدالله کلور جشنواره فرهنگی و مذهبی برگزار می‌شود.

آئین‌های روز رغائب در کلور با حضور مردم بر سر مزار نزدیکان و با خیرات خرما و حلوای آمرزش درگذشتگان آغاز می‌شود و مردم به منظور برآورده شدن آرزو‌های خود در امامزاده و با لحاظ شرایط جوی در دامن باغ‌ها و چمنزار‌ها گرد هم می‌آیند و گویا این آئین‌ها از سال‌های دور و از زمان قاجار یا قبل از آن رواج دارد.

در کتاب "تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز" آمده است که "، چون پنج شنبه اول رجب رسد، لیلة الرغائب باشد. بومیان حلوا پزند. از عسل یا دوشاب به گورستان برند و به خانه‌های دوستان فرستند. این حلوا نیز به ناچار به خانه نامزد بباید فرستادن. "

دختر و پسر‌های نامزد هم در شب رغائب، همدیگر را فراموش نمی‌کنند و فرستادن حلوا در این روز به خانه نامزد‌ها مرسوم است و این آیین در شهر کلور با محوریت زنان و با اجرای مراسم خاص برگزار می‌شود و مشاعره با آوا‌های محلی به زبان تاتی رایج است و زنان با پرکردن کاسه آب از چشمه زلال کنار امامزاده عبدالله و به نیت برآورده شدن آرزو‌های جوانان دم بخت، دو عدد سوزن یا سنجاق را در قطعه چوبی کوچک فرو کرده و در داخل آب کاسه می‌اندازند.

با نزدیک شدن این دو قطعه چوب سوزن‌دار به هم به نشانه ازدواج زوج‌های نیت کرده، بخت جوانان را خوش یمن تلقی می‌کنند و با کف زدن و شعرخوانی، خواستار تدارک عروسی و ازدواج آن‌ها توسط خانواده‌هایشان می‌شوند.

معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل امسال آمادگی خود را برای برگزاری جشنواره رغایب در نخستین هفته ماه رجب در بخش شاهرود شهرستان خلخال اعلام کرده است.

نیت و سپس آرزو کنید

آری، شب رغائب به مفهوم شب رغبت و تمناست و هر چه دلت تنگتان می‌خواهد و هر حاجت شرعی که به آن رغبت دارید را می‌توانید در این شب از آفریدگار بی‌همتا طلب کنید.

همه آئین‌های این شب امیدبخش که طلیعه ماه پرفضیلت رجب است، به تناسب هر منطقه و محل، دستاویزی برای برآورده شدن آمال و آرزوهاست و امید که در این شب روشن، دست حاجت هیچ بنده‌ای از آسمان بیکران بخشش الهی بی‌ستاره نماند.

منم‌ای نگار و چشمی که در انتظار رویت / همه شب نخفت مسکین و بخفت مرغ و ماهی

و گر این شب درازم بکشد در آرزویت / نه عجب که زنده گردم به نسیم صبحگاهی